Haber: Sami Özçelik
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, anayasa değişikliğiyle ilgili iktidarı ‘dürüstlüğe’ çağırırken önerilen başkanlık sisteminin padişahlık ötesi bir durum olduğunu söyledi.
Cumhuriyet’ten Hilal Köse’ye konuşan Kaboğlu, Türkiye’nin geleceğini düşünen insanlara çok fazla görev düştüğünü belirterek hükümete çağrı yapılması gerektiğini vurguladı: “OHAL’i kaldır, anayasa tartışması başlat. Eğme, bükme. Sen bütün yetkileri bir kişide istiyorsun. Açıkça söyle bunu. Dürüst olmak istiyorsan adını koy. Birbirimizi aldatmayalım. Çünkü bir süre sonra yüz yüze bakabilecek ortamı bulamayabiliriz.”
Anayasa değişikliklerinin ardından önce Meclis’e ardından da referanduma sunulacak ‘başkanlık sistemi’nin padişahlık ötesi bir durum olduğunu kaydeden Kaboğlu, “Padişahın partisi yoktu. Bir de dürüstlük zaafı var. Bir kişi, samimi olarak ‘Sayın Erdoğan, büyük bir lider, bütün yetkileri ona verelim’ diyebilir. Ancak, ‘gelecek kuşaklar için anayasa yapıyorum’ demek dürüstlük ilkesi açısından sorunlu” diye konuştu.
‘VUR DEYİNCE ÖLDÜRMÜŞLER’
Osmanlı’dan bu yana Meclis’in oluşumunun 140-150 yıllık bir süreç olduğunu hatırlatan Kaboğlu şöyle devam etti: “Bir tatil günü, insan hakları günü, dalga geçer gibi suratımıza çarptılar. Kendine ‘milliyetçi maneviyatçı’ diyen grubun, bu kadar büyük bir mirası ‘tanımıyorum’ diyerek, geri dönmesi… Bende, ‘Acaba sanal bir dünyada mı yaşıyorum, benim toplumum bu mu’ duygusu yarattı. Ancak, soğukkanlılığı kaybetmemek, onlar gibi bağırıp çağırmamak gerekiyor. Vur deyince öldürmüşler. Böyle bir şey olamaz. ‘Biz bunda içteniz’ diyorlarsa, şunu öneririm: Lütfen zahmet etmeyin, teklifi askıya alalım. ‘Erdoğan buyrun siz yönetin, büyüksünüz, kurtarıcısınız’ demek dürüstlüğünü gösterelim. Herhangi bir sorumluluk doğarsa da Sayın Erdoğan ‘sorumluluk benimdir’ desin.”
Anayasa hukukçusu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, Türkiye’nin içinde bulunduğu olağanüstü hâlde ‘anayasal kamuoyunun’ oluşması için ortam ve koşulların bulunmadığını belirterek “Bu ortamda yapılacak anayasa değişikliği, hele de bir rejim değişikliğini kapsamına alan anayasa değişikliğinin demokratik meşruluğunun olmadığını söylemek için anayasa hukukçusu veya siyaset bilimci olmaya gerek bulunmamaktadır” dedi.
Daha önce MHP’den milletvekili adayı olan anayasa hukukçusu Prof. Dr. Hasan Tunç ise Türkiye’nin şu an bir sistem arayışı içinde olduğunu, parlamenter sistemin de tam anlamıyla uygulanmadığını söyledi ve “Şu an öngörülen sistemi tüm unsurlarıyla görmeden bu sistem Türkiye’ye şu yönüyle faydalıdır, veya Türkiye’ye bu yönüyle zararlıdır demek için erken. Sistemi tam anlamıyla alırsanız, tüm kurum ve kuruluşlarıyla uygulamak yönünde sistemi mantığına uygun işletirseniz sorun olmaz. Ama mantığından uzaklaşırsanız sistem kendi içerisinde arızalar meydana getirir” diye konuştu.
GETİRİLMEK İSTENEN SİSTEM NE?
AK Parti’nin anayasa değişikliği taslağını MHP’ye sunmasının ardından Türkiye’de başkanlık sistemi tartışılıyor. Basında yer alan haberlere göre, AK Parti’nin MHP’ye ulaştırdığı anayasa değişiklik paketinde sistemin adı ‘cumhurbaşkanlığı’ olarak kalıyor. Getirilmek istenen sistemde, bakanlar
Cumhurbaşkanı tarafından dışarıdan atanacak, bakan atanan milletvekilleri ise istifa edecek. Cumhurbaşkanı yürütmenin alanına giren konularda kararname çıkartabilecek. Cumhurbaşkanına soruşturma açılması için 367, Yüce Divan’a sevk için de 413 milletvekilinin olumlu oy vermesi gerekecek. ‘AB’den uzaklaşma hamlesinin iç politikadaki karşılığı başkanlık’
‘BENİM DEMOKRASİ VE ANAYASA ANLAYIŞIMA TERS DÜŞÜYOR’
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, AK Parti’nin MHP’ye sunduğu ve başkanlık sistemini getiren anayasa değişikliği taslağını Sputnik’e değerlendirdi. Anayasa değişikliği taslağının kamuoyuyla açık bir şekilde paylaşılmamasını eleştiren Kaboğlu, “Açıkçası anayasa yapım koşullarına uygun olmayan bir sürecin meşrulaştırıcı parçası olmak istemiyorum. Çünkü burada Türkiye’nin anayasasını, rejimini yeniden inşa etmek isteyen birtakım kişiler kapalı kapılar arkasında birtakım görüşmeler yapıyorlar ve onlar metni ortaya çıkarmadan kamuoyuna bilgiler sızdırıyorlar, bize tartıştırıyorlar ve bu yolla kendi çalışmalarına bizi de ortak etmek suretiyle meşrulaştırmaya çaba gösteriyorlar. Bu, benim demokrasi ve anayasa anlayışıma ters düşüyor” dedi.
‘ANAYASA YAPIM SÜRECİ BAKIMINDAN CİDDİ BİR GERİLEME VE ÇELİŞKİLER VAR’
Kaboğlu, anayasayı değiştirmek için 2011’de 4 partinin uzlaşmasıyla Anayasa Uzlaşma Komisyonu kurulduğunu ve o komisyonun başkanlık sistemi önerisi nedeniyle dağıldığını kaydederken
Kılıçdaroğlu’ndan Bahçeli’nin ‘CHP naz etmemeli’ sözlerine yanıt “Şimdi AK Parti ve MHP kapalı kapılar arkasında bir pazarlık yoluyla bir metin ortaya çıkardılar ve bu metin kamuoyundan saklanan bir metin. Burada esas yöntem olarak gerileme şudur; 4 partinin olduğu bir masa vardı, 60 madde ortaya çıktı, başkanlık o masayı dağıttı. İkinci masa Anayasa Mutabakat Komisyonu çalışmaya başlamadan dağıldı başkanlık yüzünden.
Mini paket üç partiye indirgendi ama ne olduğu açıklanmadı. Dördüncüsü ise Devlet Bahçeli geçen yıl ‘Cumhurbaşkanı anayasal sınırlarına çekilmeden kendisi ile aynı masaya oturmam’ dediği halde bu kez ‘Cumhurbaşkanı’nın anayasal sınırlara çekilmesi koşulundansa Cumhurbaşkanı’nın durumuna uygun bir anayasal düzenleme yapalım’ dedi. Burada görüldüğü gibi iki önemli nokta var; anayasa yapım süreci bakımından ciddi bir gerileme var, ikincisi, ciddi çelişkiler var. Bunları görerek ancak Bahçeli’ye yapılan önerinin ne olduğuna bakmamız gerekiyor. Bunları değerlendirmezsek o zaman belki de MHP’nin ve AK Parti’nin bizim bilmediğimiz pazarlık sürecinin bir parçası haline gelme riskimiz var.” ‘
REJİM DEĞİŞİKLİĞİ KURUCU MECLİS TARAFINDAN ÜSTLENİLMESİ GEREKEN BİR GÖREV’
Ortada açıklanmış bir metnin olmadığını, sadece MHP ya da AK Parti tarafından yapılan açıklamalar bulunduğunu kaydeden Kaboğlu, “Onlar daha çok kelime oyunu şeklinde başkan mı cumhurbaşkanı mı biçiminde açıklamalar yapıyorlar. Ama bu çerçevede kamuoyuna yansıyanlar bağlamında bunun bir rejim değişikliği olduğu görülüyor. Rejim değişikliği, yasama ve yürütme yetkilerinin ve yasama ile yürütme arasındaki ilişkilerin yeniden düzenlendiği bir anayasal değişiklik rejim değişikliğini ifade eder. Demek ki burada bir rejim değişikliği söz konusu. Böyle bir rejim değişikliği aslında bazılarının telaffuz ettiği üzere devletin yeniden inşası biçimindeki bir anayasal çalışma esasen bir kurucu meclis tarafından üstlenilmesi gereken bir görevdir” diye konuştu.
‘SERBEST TARTIŞMA ORTAMININ BULUNMADIĞI KOŞULLARDAYIZ’
Türkiye’de şu an olağanüstü hâl koşullarının bulunduğunu kaydeden Kaboğlu, “Siz bir rejim değişikliğini kurucu meclise girmeden bu meclise yaptırmak istiyorsunuz, ama olağanüstü hal altında, serbest tartışma ortamının bulunmadığı bir ortam ve koşullarda bu açıdan bakıldığı zaman, evet anayasa metninde rejim değişikliği de olabilir, başkanlık rejimi de olabilir, başka şeyler de olabilir ama bunun acaba yapım ortam ve koşulları var mı, buna bakmamız gerekir. Ki buna baktığımız zaman da karşılaştırmalı anayasa hukuku verileri ışığında böyle bir sürecin demokratik meşruluk açısından hayli sorun yaratacağı ve sıkıntılı olacağını söylememiz mümkündür” dedi.
ŞU ANDA ANAYASAL KAMUOYUNUN OLUŞMASI İÇİN ORTAM VE KOŞULLAR BULUNMUYOR’
Türkiye’nin, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından olağandışı bir ortamda yaşadığını vurgulayan Kaboğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Hak ve özgürlüklerin olağanüstü hal rejimi altında iyice sınırlandığı, kısıtlandığı, düşünce ve ifade özgürlüğünün, toplu özgürlüklerin hemen hemen askıya alındığı bir ortam, anayasal kamuoyunun oluşmasını engelleyen bir ortam. Yani anayasal bilgilenme hakkı şu anda Türkiye toplumunun, yani anayasanın muhatabı olan kişilere, geleceğin kuşaklarına yönelik ne yapılmak istendiği konusunda doğru ve gerçek bilgilenme hakkına sahip değiller. Anayasal kamuoyu diyebiliriz buna. Türkiye’de şu anda anayasal kamuoyunun oluşmasına ilişkin ortam ve koşullar bulunmamaktadır. Bu da olağanüstü hâlin daha da katmerleştirildiği bir konudur. Bu çerçevede olağanüstü hali bir fırsata çeviren düzenlemeler mevcuttur. Ortam ve koşullar, yapım koşulları böyle bir tehlikeyi, yani bir tür anayasa dışı söylem, işlem ve eylemlerde bulunan kişinin durumuna uygun bir anayasal düzenleme girişiminin olduğunu görebiliyoruz. Bunun ipuçları var. Haliyle bu açıdan olağanüstü hali bir an önce kaldırma gerekliliği ve Türkiye’nin yönetimini normalleştirme gerekliliğinin tam tersine bir tür anayasal olağanüstü rejimin ipuçlarını görebiliyoruz.”
‘MHP ANAYASA’NIN ASKIYA ALINDIĞI BİR ORTAMDA GÖRÜŞME YÜRÜTTÜĞÜNÜ KABUL ETMİŞ OLUYOR’
Olağanüstü hallerde ve ‘anayasal kamuoyu’nun mevcut olmadığı durumlarda anayasa değişikliğinin yapılmasının, karşılaştırmalı anayasa hukuku verilerine aykırı olduğunu ve ciddi bir meşruluk krizini ortaya çıkartacağını ifade eden Kaboğlu, şöyle devam etti:
“Az önce de söyledim, dört partiyle yola çıkıldı, şimdi iki parti kaldı. İktidar partisi ve Meclis’teki en küçük muhalefet partisi. O iki partinin de kapalı kapılar arkasında birtakım görüşmeleri söz konusu. Hem iki partiye indirgenmiş bir süreç, hem de saydam değil kapalı yürüyen süreç. O iki partiden MHP de kendi içerisinde kan kaybına uğrayan bir parti durumunda. Böyle bir durumda MHP lideri Bahçeli’nin kalkış noktası şu idi;
‘Bu durum anayasa dışı bir durumdur, anayasa dışı bir durumda olduğumuza göre buna bir formül bulmalıyız’ diyen kişi şimdi ‘CHP nazlanma, sen de gel’ diyor. İyi de, eğer anayasa dışı bir durum var ise eğer, bunu kendisi kabul ediyor, CHP’yi anayasa dışı ortamda oluşturulan bir müzakere masasına çağırma yerine iktidarı önce ‘anayasaya saygı gösterin’ biçiminde bir çağrıya muhatap kılması gerekmiyor mu?
Böylece muhalefet partisinin kendisi de esasen bütün bu görüşmelerin anayasa dışı bir ortamda, yani anayasanın askıya alınmış olduğu bir ortamda görüşme sürecini bir bakıma kabul etmiş, itiraf etmiş oluyor ki bu da tabii ki esasen kaygı verici bir durumdur, hele hele bir partinin milletvekillerinin bir
kısmının hapishanede olduğu, ana muhalefet partisinin tamamen dışlanmış olduğu bir ortam mevcuttur. Bu ortamda yapılacak anayasa değişikliği, hele de bir rejim değişikliğini kapsamına alan anayasa değişikliğinin demokratik meşruluğunun olmadığını söylemek için anayasa hukukçusu veya siyaset bilimci olmaya gerek bulunmamaktadır.”
