Rasim Yılmaz
l.BÖLÜM
Sabahın ilk güneş ışıkları Bilbilan tepelerinden doğar ve köyümü aydınlatır. Bunun içindir ki yüzümüz hep ışığa ve Bilbilan’a dönüktür.
Bilbilan mı, Bülbülen mi?
Kimse geçmişini tam olarak bilemediği için burasının adının Bilbilan, Birbilen, Bülbülen, Bilbilen ya da Bülbülhan olduğu söylenir. Ayrıca tabelada da “Bülbülhan” olarak yazılmasına rağmen, halkın dilinde yaygın şekilde “Bilbilan” olarak söylendiği için bende “Bilbilan” olarak kullandım.
Yazar Sami özçelik’in 22 Ağustos 2016 günlü “ARTVİN İÇİ TURİZMİN” İKİNCİ AYAĞI ARDANUÇ” başlıklı yazısında şöyle denmektedir. “Ardanuç’tan geziye katılan Huriye Pehlivan (75) buradaki isim ile ilgili olarak düşüncesini açıklıyor. “Bu tabelada Bülbülhan yazıyor. Halk olarak biz Artvin’deki herkes Bilbilan diyoruz. İkisi de yanlıştır. Burasının adı aslında “BİRBİLEN” dir. Yanlış söylene söylene “BİLBİLAN” a döndü. Tablaya ise “BÜLBÜLHAN” yazdılar. Eskiden kulaktan kulağa oyunu oynardık. İlk başta söylenen ile sonda söylenenin alakası olmazdı. Bülbülhan isminin de böyle bir hali var.”dedi.
Ola ki sağlam kaynaklara dayalı, doğrusunu bildiğini iddia eden biri çıkarda bizleri uyarırsa gerçeğini kullanmak isterim.
Bilbilan, Kürdevan dağı eteğinde, Yalnızçam Dağları üzerinde Artvin- Ardahan illeri arasında yüksekliği ortalama 1581 rakımında, yirmi bin dekarlık bir alanda geniş otlaklık alanlara sahip bir yerdir.
Geniş düzlükleri, zengin otlak yerleri ile hayvancılığa elverişli olmasından ötürü başta Ardanuç olmak üzere; Borçka, Artvin, Hopa, Şavşat, Ardahan ve Oltu kazalarının köyleri ile mal ve sürü sahibi zengin – fakir birçok aile hayvanlarıyla birlikte haziran ayında Bilbilan’da, kendine ait yayla evlerine giderler. Eylül başlarında ise geri köylerine dönerler.
Bilbilan’da yaylalar, yerleşme yeri olarak su kenarları, dere boyları ve rüzgârlardan korunabilmek için kuytu alanlara kurulmuştur.
Bilbilan yaylasının en büyük özelliği ise, Bilbilan yaylaları sınırları içerisinde merkezi yerde, dere kenarında düzlük alana kurulu “DEREHĞANI (hanlar) ” adı verilen bir yerleşim ve pazar alanının bulunmasıdır. Burası Artvin, Kars, Ardahan ve Erzurum illerinin yakın ilçelerinden insanların katılımıyla hayvan pazarı yanında sebze, konfeksiyon ve değişik tüketim mallarının sergilendiği bir pazar alanıdır. Yaz aylarında zengin – fakir bölge köylüleri üç-beş kuruş gelir elde etme ya da ticari amaçlı, öküz, inek, at, koyun gibi büyük ve küçükbaş hayvanlarını götürüp bu pazarda satarlardı. O geniş alanlar on binlerce hayvanın pazarlandığı bir alandı. Otelinden lokantasına, kasabından fırınına kadar her meslekten esnaf bulunurdu.
40 yılı aşkındır bir türlü tamamlanamayan, nice iktidarları eksilten Ardanuç – Ardahan karayolu ise bu pazarın içinden geçmektedir. Hatırlamak ve hatırlatmak gerekirse, 2002 yılında iktidara gelen AKP, söz konusu yolu 2 yılda tamamlayacağını vaat etmişti. Hatta iktidara geldiklerinden 3 yıl sonra bir panelde yaptığım konuşmada: bu durumu dile getirmiş, gelmiş geçmiş bütün iktidarları sorumlu tuttuğumda, AKP vekili kendilerine haksızlık ettiğimi, en geç bir yıl içerisinde tamamlayacakları vaadine bulunmuştu. Bunun üzerine bende; eğer bu sürede tamamlarlarsa bende halkın önünde kendilerine teşekkür edeceğimi ifade etmiştim. Ne var ki; aradan tam 12 yıl geçti hala o yol tamamlanacak!…
Biz yine konumuza dönecek olursak, Derehğanı bir pazar alanından çok, değişik kültürlerin, dinlerin ve dillerin bir arada kardeşçe ve barış içinde yaşadığı, yaşatıldığı bir kültür ocağıydı. Kültür ocağı demek geçmişi çağrıştırmaktadır. Öyledir çünkü; Türk’ü, Kürt’ü, Laz’ı, Hemşin’i, Gürcüsü, Lom’u (Poşa) bir arada yaşar, karşılıklı alışveriş yapar, birbirlerinin kültürlerine saygı duyar, biribirlerinin kültürlerinden beslenir, karşılıklı kız alış verişine kadar dostluklar oluşturulurdu. Şimdilerde ise “Hey gidi eski günler” dedirtecek düzeyde o günlerden kalma eski binaların dışında, eskinin özellikleri tükenmek ve yok olmak üzeredir.
(Devam edecek… 1 Mart 2017 Çarşamba günü yayınlanacak olan 2. bölüm: “BİZ ÇOCUKLAR AÇISINDAN DEREHĞANI…”
